Phòng cháy chữa cháy ở trường học: “bảo vệ” an toàn cho học sinh ngay
Phòng cháy chữa cháy ở trường học là một vấn đề an toàn hết sức cấp thiết, bởi những vụ cháy gần đây đã gây ra thiệt hại lớn về tài sản, cơ sở vật chất, và thậm chí là thương vong về người. Các sự cố này không chỉ phá hủy tài liệu học tập có giá trị mà còn đe dọa trực tiếp đến môi trường giáo dục và tính mạng của học sinh, giáo viên, và nhân viên nhà trường.
1. Thiệt hại nặng nề về tài sản và cơ sở vật chất tại các trường học
Các vụ hỏa hoạn tại trường học cho thấy thiệt hại về vật chất có thể rất lớn, ảnh hưởng đến hoạt động hành chính và phục vụ giảng dạy:
• Thiệt hại sách và thiết bị tại Quảng Nam: Tại Trường THCS Lương Thế Vinh (huyện Duy Xuyên), một vụ cháy xảy ra khoảng 11 giờ đêm. Dù không gây thương vong về người, đám cháy đã thiêu rụi hơn 8.000 đầu sách ở thư viện. Trong số này có gần 1.400 bản sách giáo khoa, cùng với nhiều sách tham khảo và tài liệu nghiệp vụ có giá trị phục vụ nghiên cứu và dạy học. Ngoài ra, nhiều bộ máy tính và một tivi màn hình lớn cũng bị cháy rụi. Phòng thư viện, phòng y tế, phòng thiết bị và hai phòng đa năng khác bị hỏng hóc. Ước tính thiệt hại về sách và trang thiết bị khoảng hơn 300 triệu đồng. Tuy nhiên, do khu bị cháy là các phòng hành chính và phòng phục vụ, việc học tập của 503 học sinh (thuộc 13 lớp học) vẫn diễn ra bình thường.
• Cháy bãi giữ xe tại Quảng Ngãi: Vụ cháy tại nhà xe phía đông nam Trường quốc tế IEC Quảng Ngãi (TP Quảng Ngãi) xảy ra khoảng 11 giờ trưa ngày 16 tháng 5. Ngọn lửa bốc lên rất nhanh, kèm theo một vài tiếng nổ. Lực lượng PCCC đã dập tắt đám cháy, ngăn lửa lan sang các dãy nhà học kế cận. Vụ hỏa hoạn đã làm cháy 19 xe máy, trong đó 15 chiếc chỉ còn trơ khung sắt, nhưng may mắn không gây thiệt hại về người. Camera đã ghi lại cảnh ngọn lửa bốc lên từ một chiếc xe máy, dù chưa xác định là xe điện hay xe xăng.
2. Hậu quả thương tâm và vai trò của lực lượng ứng phó PCCC
Đáng tiếc, không phải vụ cháy trường học nào cũng may mắn không có thương vong về người.
• Tổn thất nhân mạng tại trường mầm non: Khoảng 19 giờ 50 phút tối 13 tháng 11, lửa bùng phát từ phòng kế toán trên tầng 2 trường Mầm non Bạch Hà (xã Thác Bà, Lào Cai). Do phòng này chứa nhiều giấy tờ, lửa bùng mạnh và lan sang phòng hiệu trưởng kế bên. Sau khi hỏa hoạn được dập tắt (khoảng 21 giờ 30 phút cùng ngày), cơ quan công an đã phát hiện một thi thể cháy đen trong phòng kế toán. Nạn nhân được xác định là chị Triệu Thị Ng (sinh năm 1989), nhân viên kế toán của trường. Đồ dùng và tài liệu trong phòng cũng bị thiêu rụi.
• Sự huy động lực lượng chữa cháy: Trong các vụ hỏa hoạn, lực lượng cảnh sát phòng cháy chữa cháy (PCCC) luôn được huy động nhanh chóng:
◦ Tại THCS Lương Thế Vinh, Cảnh sát PCCC đã điều nhiều xe và hàng chục chiến sĩ đến hiện trường, cùng với gần 100 người thuộc lực lượng địa phương để dập lửa.
◦ Tại Trường IEC Quảng Ngãi, mặc dù nhân viên nhà trường đã dùng bình chữa cháy nhưng không khống chế được hỏa hoạn quá lớn. Lực lượng Cảnh sát PCCC Công an tỉnh Quảng Ngãi đã nhanh chóng có mặt để dập tắt đám cháy.
◦ Tại Trường Mầm non Bạch Hà, chính quyền địa phương đã huy động công an và dân quân tới chữa cháy. Người dân gần đó cho biết đã nghe thấy tiếng nổ lớn trước khi ngọn lửa bốc cháy dữ dội.
3. Nguyên cơn từ đâu ra
Ngọn lửa trong trường học không tự nhiên mà xuất hiện. Hiểu nguyên nhân thực sự là bước quan trọng đầu tiên để bảo vệ học sinh, giáo viên và tài sản của trường.
Thực tế, nguyên cơn cháy nổ thường đến từ những điều tưởng chừng nhỏ nhặt nhưng lại rất nguy hiểm:
Thiết bị điện hỏng hoặc quá tải: Máy tính, quạt, máy chiếu hay ổ cắm lâu ngày không kiểm tra có thể chập cháy bất ngờ.
Vật liệu dễ cháy: Sách, giấy, vải hay các vật dụng trang trí nếu không được kiểm soát có thể khiến lửa lan nhanh.
Hoạt động thí nghiệm, nấu ăn: Một chút sơ suất khi dùng lửa hoặc hóa chất có thể tạo nguy cơ lớn.
Nhìn thẳng vào những nguyên nhân này sẽ giúp nhà trường chủ động lên kế hoạch phòng ngừa, giảm rủi ro và tạo môi trường học tập an toàn, để giáo viên và học sinh yên tâm hơn mỗi ngày.
4. Cần làm gì để trường học luôn an toàn (Giải pháp toàn diện)
Trường học thuộc danh mục cơ sở quản lý về PCCC theo Nghị định số 136/2020/NĐ-CP của Chính phủ (Phụ lục I, II, III, IV, V). Do đó, công tác PCCC phải được tổ chức coi trọng từ khâu thiết kế đến vận hành.
4.1. Tuân thủ Quy định Pháp lý và Hạ tầng Kỹ thuật:
• Thẩm duyệt và Nghiệm thu Thiết kế: Trường học phải thực hiện đầy đủ thẩm duyệt thiết kế PCCC, kiểm tra trong quá trình thi công, và có văn bản chấp thuận kết quả nghiệm thu PCCC từ cơ quan Cảnh sát PCCC đối với các dự án, công trình thuộc danh mục quy định tại Phụ lục V của Nghị định 136/2020/NĐ-CP.
• Hệ thống cơ sở vật chất PCCC: Cơ sở phải có hệ thống giao thông, cấp nước, thông tin liên lạc phục vụ chữa cháy, cùng với hệ thống báo cháy, chữa cháy, ngăn cháy, ngăn khói, thoát nạn và các phương tiện cứu người khác, đảm bảo số lượng và chất lượng phù hợp với quy chuẩn.
• Nguồn nước chữa cháy: Tất cả các cơ sở phải thống kê nguồn nước bên trong. Riêng cơ sở có nguy hiểm về cháy, nổ (Phụ lục II) cần thống kê thêm nguồn nước ở gần cơ sở (ao, hồ, sông, trụ nước...) và ghi rõ khả năng lấy nước vào các thời điểm.
4.2. Quản lý Điện và Nguồn Nhiệt:
• Đảm bảo An toàn Hệ thống: Hệ thống điện, chống sét, chống tĩnh điện, thiết bị sử dụng điện, sinh lửa, sinh nhiệt, cùng với việc sử dụng nguồn lửa, nguồn nhiệt phải đảm bảo an toàn PCCC phù hợp với quy chuẩn.
• Ngăn chặn sử dụng tùy tiện: Nghiêm cấm sử dụng điện tùy tiện và học sinh tuyệt đối không được nghịch lửa, diêm, các thiết bị sinh lửa, sinh nhiệt trong trường. Đặc biệt lưu ý tại các trường mầm non/bán trú sử dụng gas cần quan tâm nguyên tắc an toàn PCCC.
• Kiểm tra khi kết thúc làm việc: Yêu cầu người sử dụng phải kiểm tra ngắt hết điện trước khi đóng cửa.
4.3. Tổ chức Huấn luyện và Kế hoạch Ứng phó:
• Xây dựng Kế hoạch và Nội quy: Trường học phải có nội quy PCCC, tiêu lệnh, biển cấm, biển báo, sơ đồ hoặc biển chỉ dẫn thoát nạn, cùng với phương án chữa cháy được cấp có thẩm quyền phê duyệt.
• Đội ngũ PCCC tại chỗ: Cơ sở phải có lực lượng PCCC cơ sở (hoặc chuyên ngành) được huấn luyện nghiệp vụ và luôn sẵn sàng chữa cháy tại chỗ. Người làm nhiệm vụ PCCC phải được huấn luyện, bồi dưỡng nghiệp vụ theo quy định.
• Diễn tập Thường xuyên: Phương án chữa cháy và thoát nạn phải được tổ chức học tập, diễn tập và rút kinh nghiệm thường xuyên, và được bổ sung khi có sự thay đổi.
• Thoát nạn: Khu nhà nhiều tầng nên có bảng chỉ dẫn trên đường thoát nạn. Trong trường hợp khẩn cấp, cần hướng dẫn mọi người di chuyển từ tầng trên xuống dưới, hoặc thoát ra các lối ra ban công, ra mái.
4.4. Trang bị và Bảo trì Phương tiện Chữa cháy:
• Trang bị ban đầu: Phải trang bị đầy đủ các phương tiện chữa cháy ban đầu (như bình khí CO2, bình bột chữa cháy) đảm bảo về chất lượng và số lượng, luôn trong trạng thái sẵn sàng.
• Bảo trì định kỳ: Việc bảo quản, bảo dưỡng định kỳ và kiểm tra PCCC cần được thực hiện thường xuyên, không sơ sài.
Trách nhiệm Quản lý:
Người đứng đầu cơ quan, tổ chức, cơ sở có trách nhiệm tổ chức thực hiện và duy trì điều kiện an toàn PCCC trong suốt quá trình hoạt động. Trong trường hợp nhiều cơ quan hoạt động chung, người đứng đầu cơ sở chịu trách nhiệm quản lý và duy trì điều kiện an toàn PCCC chung.
Việc đảm bảo an toàn PCCC trong trường học giống như việc xây dựng một chiếc áo giáp kiên cố cho cơ thể—nó không chỉ cần đầy đủ các bộ phận (hệ thống, thiết bị) mà còn phải được luyện tập sử dụng thường xuyên (diễn tập, huấn luyện) để khi nguy hiểm xảy ra, sự bảo vệ sẽ phát huy tác dụng ngay lập tức, tránh được những tổn thất nặng nề.